હિન્દુ મંદિરો અને કાશ્મીર અને PoKના ધાર્મિક સ્થળો.

ઋષિ કશ્યપની તપોભૂમિ કાશ્મીરનું નામ ઋષિ કશ્યપના નામ પરથી રાખવામાં આવ્યું છે. ધાર્મિક કથાઓ અનુસાર, એકવાર બ્રહ્માના વરદાનથી જલોદ્ભવ નામના રાક્ષસે અહીં આતંક ફેલાવ્યો હતો. આવી સ્થિતિમાં, દેવતાઓની વિનંતી પર, માતા ભગવતીએ પક્ષીનું રૂપ ધારણ કર્યું અને તેની ચાંચમાં પથ્થર મૂકીને રાક્ષસનો વધ કર્યો.

આ કાશ્મીર વિશે હાલમાં ચર્ચામાં રહેલ ફિલ્મ ધ કાશ્મીર ફાઇલ્સ પણ બની છે. આવી સ્થિતિમાં આજે અમે તમને કાશ્મીરના કેટલાક પ્રખ્યાત મંદિરો વિશે જણાવી રહ્યા છીએ. આ પ્રસિદ્ધ મંદિરોમાં માર્તંડ મંદિર, મહામાયા શક્તિપીઠ, શિવ મંદિર અને પીઓકેમાં શારદા દેવી મંદિર મુખ્ય માનવામાં આવે છે. આ સિવાય ભગવાન ભોલેનાથની અમરનાથ ગુફા અને ત્રિકુટા પર્વત પર સ્થિત વૈષ્ણો દેવીનું મંદિર પણ કાશ્મીરમાં મુખ્ય છે.

1- માર્તંડ મંદિર
હાલમાં ભારતમાં કોણાર્કનું સૂર્ય મંદિર, ઉત્તરાખંડનું કટારમલ સૂર્ય મંદિર અને ગુજરાતનું મોઢેરા સૂર્ય મંદિર સૌથી વધુ ચર્ચામાં છે. પરંતુ એક સમયે કાશ્મીરના અનંતનાગ જિલ્લામાં આવેલ માર્તંડ મંદિર તેની ભવ્યતા અને સ્થાપત્ય માટે પ્રખ્યાત હતું. મંદિર પરિસરમાં ચોર્યાસી સ્તંભો છે અને તેનું પ્લેટફોર્મ બેસો વીસ ફૂટ લાંબું અને એકસો બેતાલીસ ફૂટ પહોળું છે. અને તેના પરનું મુખ્ય મંદિર સાઠ ત્રણ ફૂટ લાંબુ અને તેર ફૂટ પહોળું છે.

એવું માનવામાં આવે છે કે દક્ષિણ કાશ્મીરના માર્તંડમાં સ્થિત આ પ્રાચીન સૂર્ય મંદિર લગભગ 1400 વર્ષ જૂનું છે. એવું કહેવાય છે કે આ મંદિર સમ્રાટ અશોકના પુત્ર જાલુકાએ 200 બીસીમાં બનાવ્યું હતું. જ્યારે તેની આંતરિક રચના જહાંગીરના શાસન દરમિયાન અજાણ્યા હિન્દુ દ્વારા કરવામાં આવી હતી. અહીં આ મંદિરમાંથી સમગ્ર પીર પંજાલ ઉત્સવ શ્રેણી અને શહેરના દરેક ભાગને જોઈ શકાય છે. વાસ્તવમાં આ મંદિર એક પઠારની ટોચ પર બનેલું છે, જ્યાંથી આખી કાશ્મીર ખીણ જોઈ શકાય છે.

તે જ સમયે, એવું પણ માનવામાં આવે છે કે આ મંદિર કરકોટ વંશના રાજા લલિતાદિત્ય મુક્તપીડે ભગવાન સૂર્યની પૂજા કરવા માટે બનાવ્યું હતું. જેનો ઉલ્લેખ રાજતરંગિની (કાશ્મીરના પ્રખ્યાત કવિ કલ્હનના) પુસ્તકમાં છે. એવું માનવામાં આવે છે કે રાજા લલિતાદિત્યએ 7મી અને 8મી સદીની વચ્ચે માર્તંડા મંદિરનું નિર્માણ કરાવ્યું હતું. મંદિરના આર્કિટેક્ચર અને એન્જિનિયરિંગમાં પણ ચાઇનીઝ, રોમન, ગ્રીક અને ભારતીય શૈલીની અનોખી ઝલક જોવા મળે છે. તે જ સમયે, એવો પણ ઉલ્લેખ છે કે રાજા લલિતાદિત્ય મુખ્યપાદયે જ મંદિરને અંતિમ સ્વરૂપ આપ્યું હતું.

તે જ સમયે, એવું પણ કહેવાય છે કે માર્તંડ મંદિરને કાશ્મીરમાં શાહ મીરી વંશના શાસક સિકંદર શાહ મીરી દ્વારા તોડી પાડવામાં આવ્યું હતું. સિકંદર શાહ મીરી વંશનો છઠ્ઠો શાસક હતો. અને તે 1389 એડી માં રાજા બન્યો. અને તેનું શાસન 1413 એડી સુધી ચાલ્યું. આવી સ્થિતિમાં માર્તંડ મંદિર આ સમય દરમિયાન તોડી પાડવામાં આવ્યું હોવું જોઈએ. જો કે મંદિરના વિનાશનું બીજું કારણ ભૂકંપ હોવાનું પણ કહેવાય છે. જેના કારણે મંદિરને ઘણું નુકસાન થયું હતું, જે હવે છેલ્લા 700 વર્ષમાં ખંડેરમાં ફેરવાઈ ગયું છે.

2. મહામાયા શક્તિપીઠ
મહામાયા શક્તિપીઠ, કાશ્મીરની 51 શક્તિપીઠમાંથી એક, અમરનાથ ગુફામાં સ્થિત છે. એવું માનવામાં આવે છે કે અહીં દેવી સતીનું ગળું પડ્યું હતું. ભગવાન શિવ સિવાય અહીં બે વધુ હિમલિંગ બનેલા છે. જેમાંથી એક માતા પાર્વતીનું અને બીજું ગણેશનું પ્રતિક માનવામાં આવે છે. અહીં ભગવતીના અંગો અને તેમના આભૂષણોની સંપૂર્ણ વિધિપૂર્વક પૂજા કરવામાં આવે છે. મહામાયા શક્તિપીઠની સાથે આ પવિત્ર ગુફામાં બાબા ભૈરોની ત્રિસંધ્યાકેશ્વર ભગવાનના રૂપમાં પૂજા કરવામાં આવે છે.

3. શિવ મંદિર
પાકિસ્તાન અધિકૃત કાશ્મીરમાં હવે ઘણા મંદિરોનું અસ્તિત્વ ખતમ થઈ ગયું છે, પરંતુ હવે આ શિવ મંદિર ખંડેરમાં ફેરવાઈ ગયું છે. ભારત-પાકિસ્તાનના ભાગલા પછી થોડા વર્ષો સુધી આ મંદિર સારી સ્થિતિમાં હતું, પરંતુ પાકિસ્તાન અધિકૃત કાશ્મીરમાં આતંકવાદીઓના વધતા પ્રભાવને કારણે મંદિરમાં ભક્તોની અવરજવર ઓછી થઈ ગઈ અને હવે આ મંદિર ઉજ્જડ થઈ ગયું છે.

4. શારદા દેવી મંદિર
આ મંદિર ભારત-પાકિસ્તાનની નિયંત્રણ રેખા પર પાકિસ્તાન અધિકૃત કાશ્મીરમાં છે. જે લગભગ સંપૂર્ણપણે ખંડેરમાં ફેરવાઈ ગયું છે. એવું માનવામાં આવે છે કે ભગવાન શિવ અહીંથી યાત્રા કરતી વખતે ચાલ્યા ગયા હતા. 1948 થી આ મંદિરનું ભાગ્યે જ સમારકામ થયું છે. આ મંદિરનું મહત્વ વધુ માનવામાં આવે છે. મહારાજા ગુલાબ સિંહ દ્વારા છેલ્લે 19મી સદીમાં તેનું સમારકામ કરવામાં આવ્યું હતું અને ત્યારથી તે આ સ્થિતિમાં છે.

5. અમરનાથ ગુફાઃ અમરનાથ ગુફા હિન્દુઓની આસ્થાનું વિશેષ કેન્દ્ર છે. દંતકથા અનુસાર, કાશ્મીરમાં આ સ્થાન પર ભગવાન શિવે માતા પાર્વતીને અમર રહેવાનું કહ્યું હતું. દર વર્ષે અમરનાથ યાત્રા અષાઢ પૂર્ણિમાથી શરૂ થાય છે અને રક્ષાબંધન સુધી આખો સાવન માસ ચાલે છે.

6. વૈષ્ણો દેવીઃ જમ્મુના કટરા શહેરમાં સ્થિત માતા વૈષ્ણો દેવીનું મંદિર ત્રિકુટા પર્વત પર આવેલું છે. અહીં માતા સરસ્વતી, લક્ષ્મી અને મહાકાલી પિંડીના રૂપમાં બિરાજમાન છે.

7.રઘુનાથ મંદિર: – જમ્મુ અને કાશ્મીરના જમ્મુમાં રઘુનાથ મંદિરનું નિર્માણ મહારાજા ગુલાબ સિંહ દ્વારા 1835માં કરવામાં આવ્યું હતું અને ત્યારબાદ તેમના પુત્ર મહારાજા રણવીર સિંહ દ્વારા 1860માં પૂર્ણ કરવામાં આવ્યું હતું. આ મંદિરના આંતરિક સુશોભનમાં સોનાના પાંદડા અને ચાદરનો ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો છે. આ મંદિરમાં દેવી-દેવતાઓની કલાત્મક શિલ્પો છે.

8. પીર ખો: શિવ પુરાણથી લઈને સ્કંદ પુરાણ અને અન્ય ઘણા પુરાણોમાં આ ગુફાનું વર્ણન છે. જમ્મુ શહેરથી 3.5 કિલોમીટરના અંતરે ગોળ માર્ગ પર આવેલું આ સ્થળ કુદરતી શિવલિંગ માટે પ્રખ્યાત છે. જેનો ઈતિહાસ આજે પણ ઉપલબ્ધ નથી, પરંતુ લોકવાયકાઓ કહે છે કે આ-લિંગમની સામે આવેલી ગુફા દેશની બહાર કોઈ અન્ય સ્થળે ઉદ્ભવે છે.

9. રણવીરેશ્વર મંદિરઃ જમ્મુ-કાશ્મીરના જમ્મુમાં પ્રખ્યાત મંદિર ‘રણવીરેશ્વર મંદિર’ છે, જેની ઉંચાઈની સામે તમામ ઈમારતો નાની દેખાય છે. મહારાજા રણવીર સિંહ દ્વારા 1883 માં બંધાયેલ, આ મંદિર ભગવાન શિવને સમર્પિત છે અને પથ્થરના સ્લેબ પર બનેલા સુંદર શિવલિંગ માટે પ્રખ્યાત છે.