નોકરી છોડીને મશરૂમની ખેતી શરૂ કરી, આજે વાર્ષિક 5 કરોડની આવક થાય છે

સ્થળાંતર એ આપણા દેશની એક મોટી સમસ્યા છે. છેલ્લા ઘણા દાયકાઓથી, યુપી-બિહાર, ઉત્તરાખંડ, રાજસ્થાન જેવા રાજ્યોના લોકોને સ્થળાંતર કરવાની ફરજ પડી છે. સ્થળાંતરનું કારણ એ છે કે તેમના રાજ્યમાં રોજગાર જેવી કોઈ વસ્તુ નથી. ઉત્તરાખંડમાં પ્રકૃતિના ક્રોધથી લોકો પરેશાન છે. રાજસ્થાનમાં રેતાળ જમીન પર કંઈ વધતું નથી. યુપી-બિહાર જેવા મોટા રાજ્યોમાં રોજગાર માટે ફેક્ટરી-કંપનીનો અભાવ છે. તેથી લોકો ત્યાંથી સ્થળાંતર કરી સમૃદ્ધ રાજ્યો તરફ આગળ વધી રહ્યા છે. જો કે, અન્ય રાજ્યોમાં પણ તેમની મુશ્કેલીઓ ઓછી થતી નથી. તેઓને અહીં મહેનત કરતા ઓછા કામ માટે બનાવવામાં આવે છે.

અમે દેશમાં લોકડાઉન દરમિયાન પણ જોયું હતું કે કેવી રીતે અન્ય રાજ્યોના લોકો તેમના ઘરે જવા માટે ઘરે-ઘરે ઠોકર મારી રહ્યા છે. શહેરમાં, તેઓને આજીવિકાના સંકટનો સામનો કરવો પડ્યો હતો અને ગામમાં જવા માટે રેલ્વે બસો બંધ કરી દેવામાં આવી હતી. આવા જ કેટલાક સંજોગો જોઈને ઉત્તરાખંડની યુવતી દિવ્ય રાવત અસ્વસ્થ થઈ ગઈ. પરિણામે, નોકરી છોડીને, તેણે નક્કી કર્યું કે હવે તે આ સ્થળાંતર બંધ કરશે. મુખ્ય પ્રધાનથી લઈને રાષ્ટ્રપતિ સુધીના તેમણે વહીવટ અટકાવવા ફરીથી જે કર્યું તેની પ્રશંસા કરવામાં આવી.

કોણ છે દિવ્ય રાવત

દિવ્યા રાવત ઉત્તરાખંડની છે. એમિટી યુનિવર્સિટીમાંથી તેમણે સામાજિક કાર્યમાં સ્નાતકોત્તરની ડિગ્રી મેળવી. ત્યારબાદ દિવ્યા એક એનજીઓ માં જોડાઇ ગઈ. જ્યાં માનવાધિકારના મુદ્દે લોકોને જાગૃત કરવાનું કામ થવાનું હતું. દરમિયાન, વર્ષ 2013 માં, ઉત્તરાખંડમાં પૂર આવ્યું હતું. જેના કારણે ઘણા લોકોને ત્યાંથી સ્થળાંતર કરવું પડ્યું હતું. આ છટકીને જોઈ દિવ્યા ખૂબ જ નારાજ થઈ ગઈ. તે તેને રોકવા માંગતી હતી. આ માટે દિવ્યાએ એક યોજના તૈયાર કરી. ચાલો જાણીએ તે યોજના શું હતી…

નોકરી છોડી 

દિવ્યાએ હિજરત બંધ કરવા માટે નોકરી છોડવાનું નક્કી કર્યું. આ પછી, તેમણે રાજ્યના લોકોને સ્થાનિક કક્ષાએ રોજગારી આપવાની ઝુંબેશ શરૂ કરી અને મશરૂમની ખેતી શરૂ કરી. મશરૂમ પ્રોસેસિંગ યુનિટ સ્થાપવાનું પણ નક્કી કર્યું છે. જેથી કાર્ય મોટા પાયે વિસ્તૃત થઈ શકે.

‘મશરૂમ ગર્લ’ બની

ઉત્તરાખંડની દિવ્યા રાવતે આજે પોતાના જીવનમાં એક અલગ ઓળખ બનાવી છે. 30 વર્ષની દિવ્યા રાવત આજે ‘ મશરૂમ ગર્લ ‘ તરીકે પ્રખ્યાત થઈ છે. ઉત્તરાખંડ સરકારે આજે તેમને મશરૂમ્સની બ્રાન્ડ એમ્બેસેડર તરીકે નિમણૂક કરી છે. દિવ્યાની આ પહેલને કારણે આજે લોકોને સ્થાનિક કક્ષાએ રોજગાર મળી રહ્યો છે. દિવ્યા પણ આજે વાર્ષિક 5 કરોડની કમાણી કરી રહી છે. આ સાથે, લગભગ 7 હજાર ખેડુતોને કારણે તેનો સીધો લાભ મળી રહ્યો છે.

શા માટે મશરૂમની ખેતી પસંદ કરો

દિવ્યા રાવતે સમજાવ્યું કે મશરૂમ એક એવો પાક છે જેમાં ઓછા ખર્ચે વધુ નફો મેળવી શકાય છે. જ્યારે અન્ય પાકમાં ખર્ચ વધારે છે અને નફો ઓછો છે. આ અંગે તેણી કહે છે કે ભાવોમાં તફાવત ખેડુતોનું જીવન બદલી શકે છે. તે કહે છે કે તેણે મશરૂમની ખેતી માટે સૌ પ્રથમ deeplyંડો અભ્યાસ કર્યો. તે ઇચ્છતી હતી કે આ ખેતીને હાઉસહોલ્ડ પ્રોજેક્ટ બનાવવામાં આવે. જેથી સ્થાનિક લોકો પણ તેમાં જોડાઈ શકે. આ માટે તેણે મશરૂમની ખેતી શીખી અને સંશોધન કર્યું. ઉત્તરાખંડના હવામાનને ધ્યાનમાં લેતા, મશરૂમની વિવિધતાની પસંદગી seasonતુ અનુસાર કરવામાં આવી હતી. જેથી જોખમ ઓછું રહે. બધી વસ્તુઓ જોયા પછી તેમણે ‘દેહરાદૂન સૌમ્ય ફૂડ્સ પ્રાઇવેટ લિમિટેડ ‘ ( સૌમ્યા ફુડ્સ પ્રા.લિ. સ્થાપિત). જેની કિંમત ત્રણ લાખ રૂપિયા આવી હતી.

સંશોધન પ્રયોગશાળા 2016 માં શરૂ થઈ હતી

દિવ્યા રાવતે વર્ષ 2016 માં તેની રિસર્ચ લેબની શરૂઆત કરી હતી. મશરૂમની ખેતીની શરૂઆતમાં, તે ફક્ત 4,000 કિલો મશરૂમ્સ વેચતી હતી. પરંતુ ગયા વર્ષે તેમનું ઉત્પાદન વધીને 1.2 લાખથી વધુ થઈ ગયું છે. આજે દિવ્યા મશરૂમ નૂડલ, મશરૂમ જ્યુસ, મશરૂમ બિસ્કીટ જેવી ચીજોનું નિર્માણ પણ કરી રહી છે.

હાલમાં તે 70 થી વધુ ઉત્પાદનોનું ઉત્પાદન કરી રહી છે. આ સાથે, તેણીની સંશોધન પ્રયોગશાળાની મદદથી, તેણે બટનો, છીપ અને દૂધિયું મશરૂમ્સ વગેરેની ખેતીમાં સાહસ કર્યો છે. ખેતીની સાથે દિવ્યા આજે કાર્ડિસેફ સૈન્ય મશરૂમ્સ પણ ઉગાડે છે. જેની કિંમત બજારમાં પ્રતિ કિલો 3 લાખ રૂપિયાથી વધુ છે. એકંદરે, દિવ્યા આ બધાથી વાર્ષિક 5 કરોડની કમાણી કરી રહી છે.

સ્થાનિક રોજગારને પ્રોત્સાહન આપવું

દિવ્યા કહે છે કે નોકરી છોડ્યા બાદથી તે સતત ઈચ્છતી હતી કે લોકોને સ્થાનિક સ્તરે રોજગાર મળે. વળી, મહિલાઓને આત્મનિર્ભર બનાવવી જોઈએ. આ હેતુને કારણે આજે દેશભરમાંથી 7 હજાર ખેડૂત તેની સાથે સંકળાયેલા છે. તે કહે છે કે મશરૂમના વાવેતર કરનારાઓ માટે સારા દર મેળવવા માટે સોથી વધુ ભાગીદારો તેમની સાથે સંકળાયેલા છે. તેઓ મશરૂમની ખેતીને પ્રોત્સાહન આપવા માટે ‘ઇન્ક્યુબેશન સેન્ટર’ તરીકે કામ કરી રહ્યા છે. જે અંતર્ગત નવી ટેકનોલોજી, વધુ સારા બજાર, માર્કેટિંગ પદ્ધતિઓ વિશે ખેડુતોને માહિતી આપવામાં આવે છે. જેથી તેઓ તેમના ઉત્પાદન માટે વધુ સારી કિંમત મેળવી શકે.

પૂર્વ રાષ્ટ્રપતિ પ્રણવ દા તરફથી પણ સન્માન મળ્યું છે

દિવ્યા આજે કૃષિને નવા સ્તરે લઈ જઈ રહી છે. તે કેવી રીતે દેશના લોકોને પણ સ્થાનિક સ્તરે રોજગાર આપવો જોઇએ તે અંગે તે કામ કરી રહી છે. સફળ થવા માટે મહિલાઓને સશક્ત બનાવવું, ટકાઉ વિકાસને પ્રોત્સાહન આપવું અને ખેતીમાં નવીનતાઓ સ્વીકારવી. આ માટે, ઉત્તરાખંડ સરકારે તેમને 2016 માં રાજ્યમાં મશરૂમની ખેતીનો બ્રાન્ડ એમ્બેસેડર બનાવ્યો. વર્ષ ૨૦૧ in માં, પૂર્વ રાષ્ટ્રપતિ પ્રણવ મુખર્જીએ પણ તેમને ‘ નારી શક્તિ પુરસ્કાર ‘ થી નવાજ્યા હતા . આ બધું કૃષિ ક્ષેત્રે તેમના યોગદાનને ધ્યાનમાં રાખીને કરવામાં આવ્યું હતું.

પડકાર હતો માનસિકતા બદલવાનું

દિવ્યા કહે છે કે શરૂઆતના દિવસોમાં જ્યારે તેણી નોકરી છોડીને મશરૂમ્સની ખેતી કરવા માટે આવી ત્યારે લોકોએ તેના પર વિશ્વાસ ન કર્યો. લોકો તેની સાથે જોડાવા તૈયાર ન હતા. આવી સ્થિતિમાં લોકોને ખેતીમાં લાવવી એ તેમના માટે સૌથી મોટો પડકાર હતો. પરંતુ તેણીએ હિંમત ગુમાવી નહીં, ધીમે ધીમે તેના ધંધામાં વધારો કર્યો. જ્યારે લોકોએ જોયું કે તે ફાયદાકારક છે, તો તેઓને પણ ખાતરી થઈ ગઈ. આજે, નફો જોઈને, લોકો તેની પાસેથી મશરૂમ્સની ખેતી કરવાની સલાહ લેવા આવે છે, ત્યારે તેઓ અનુભવે છે કે તેમનું સ્વપ્ન સાકાર થયું છે.

અહીં ભવિષ્યની યોજના છે

દિવ્યા રાવત જણાવે છે કે બજારમાં તેના ઉત્પાદનોની માંગ દિવસેને દિવસે વધી રહી છે. હવે તે આ કાર્યને વધુ વિસ્તૃત કરવાના વિચાર પર કામ કરી રહી છે. તેને જોતાં તે ‘ ધ માઉન્ટેન મશરૂમ ‘ નામનું સાહસ શરૂ કરવા જઈ રહી છે. આના માધ્યમથી મોટી હોટલો, રેસ્ટોરાં વગેરેમાં મશરૂમની માંગ પૂરી થશે. ગોવા, મહારાષ્ટ્ર સહિત દેશના ઘણા રાજ્યોમાં ‘ધ માઉન્ટેન મશરૂમ’ ની કચેરીઓ ખોલવામાં આવશે. તેમનું લક્ષ્ય છે કે બજારમાં દરરોજ બે હજાર કિલો મશરૂમ્સ વેચી શકાય છે. આ સાથે તેમનું ટર્નઓવર વાર્ષિક 20 કરોડને પાર કરશે.

‘ અદ્ભુત જ્ yan ાન ‘ દિવ્ય રાવતની આ ભાવનાને સલામ કરે છે. આજે તે ખુદ મશરૂમનો ધંધો જ નથી કરી રહી પરંતુ ખેતી સાથે સંકળાયેલા ખેડુતોને પણ નફો કમાવવાના માર્ગ પર લઈ રહી છે.