માતા ધૂમાવતીનું એકમાત્ર મંદિર અને અહીં ફક્ત શનિવારે જ, દેવી મા તેમના ભક્તોને દર્શન આપે છે.

માતા ધૂમાવતીનો દેખાવ… માતા ધૂમાવતીના
દેખાવને લગતી કેટલીક કથાઓ દેવી ધૂમાવતીની પૌરાણિક કથામાં જોવા મળે છે . આમાંની એક વાર્તા અનુસાર, જ્યારે સતીને ભગવાન શિવના અપમાનથી દુઃખ થયું હતું, ત્યારે તેણે પોતાના પિતાના યજ્ઞમાં સ્વેચ્છાએ પોતાની જાતને બાળીને રાખ કરી દીધી હતી.

આવી સ્થિતિમાં તેના સળગતા શરીરમાંથી જે ધુમાડો નીકળ્યો તે ધૂમાવતીનો જન્મ હતો. તેથી જ તે હંમેશા ઉદાસ રહે છે. ધૂમાવતીને ધુમાડાના રૂપમાં સતીનું ભૌતિક સ્વરૂપ માનવામાં આવે છે.

તે જ સમયે, એક અન્ય વાર્તા અનુસાર, સતી એકવાર શિવ સાથે હિમાલયમાં વિહાર કરી રહી હતી. પછી તેને ખૂબ ભૂખ લાગી. તેણીએ શિવને કહ્યું – ‘મને ભૂખ લાગી છે’, મારા માટે ભોજનની વ્યવસ્થા કરો’ શિવે કહ્યું – ‘અત્યારે કોઈ વ્યવસ્થા કરી શકાતી નથી’ ત્યારે સતીએ કહ્યું – ‘ઠીક છે, હું તને જ ખાઉં છું અને તે શિવને જ આપે છે’. શિવ પોતે, દેવાધિદેવ મહાદેવ હોવા છતાં, આ જગતના સર્જક અને પાલનહાર હોવા છતાં, દેવીની લીલામાં જોડાયા હતા.

આ પછી, જ્યારે ભગવાન શિવે તેમને ‘મને બહાર કાઢવા’ વિનંતી કરી, ત્યારે તેમણે તેમને બહાર કાઢ્યા. વિધવા સ્વરૂપે.

તે જ સમયે, કેટલાક નિષ્ણાતો માને છે કે પુરાણોમાં શ્રાપિત, ત્યજી દેવો, ભૂખ્યા રહેવું અને પતિને ગળી જવું એ બધું માનવીય ઇચ્છાઓના આધારે પ્રતીકાત્મક છે, જે ક્યારેય સમાપ્ત થતી નથી અને તેથી તે હંમેશા અસંતુષ્ટ રહે છે. માતા ધૂમાવતી એ ઈચ્છાઓના વિનાશ તરફ ઈશારો કરે છે.

માતાનું મંદિર છે પિતાંબરા પીઠમાં…
કહેવાય છે કે આ દતિયામાં વિશ્વ પ્રસિદ્ધ માતા પિતાંબરા પીઠના સ્થાન પર પહેલા સ્મશાન હતું, પરંતુ આજે અહીં વિશ્વ પ્રસિદ્ધ મંદિર છે. સ્થાનિક લોકો માને છે કે મા પીતામ્બરાના અનુષ્ઠાન કેસ વગેરેના સંબંધમાં સફળ થાય છે.

એવું કહેવાય છે કે પિતામ્બર પીઠની સ્થાપના વર્ષ 1935માં સ્વામીજી મહારાજ દ્વારા કરવામાં આવી હતી. સ્થાનિક લોકોના જણાવ્યા અનુસાર, સ્વામી મહારાજ બાળપણથી જ સન્યાસ લીધા બાદ સ્વતંત્ર અખંડ બ્રહ્મચારી સંત તરીકે અહીં રહેતા હતા. સ્વામીજી એક મહાન વિદ્વાન અને પ્રખ્યાત લેખક હતા. તેમણે સંસ્કૃત અને હિન્દીમાં પણ ઘણા પુસ્તકો લખ્યા.

સ્વામીજી મહારાજે જ આ સ્થાન પર ‘બગલામુખી દેવી’ અને ધૂમાવતી માઈની મૂર્તિઓની સ્થાપના કરી હતી.

દેવી ધૂમાવતીનું એકમાત્ર મંદિર… પિતાંબરા
પીઠના પ્રાંગણમાં બનેલું મા ભગવતી ધૂમાવતી દેવીનું મંદિર દેશ અને દુનિયામાં એકમાત્ર માનવામાં આવે છે. એવું કહેવાય છે કે ઘણા વિદ્વાનોએ સ્વામીજી મહારાજને મંદિર પરિસરમાં મા ધૂમાવતીની સ્થાપના કરવા માટે સમજાવ્યા હતા. ત્યારે સ્વામીજીએ કહ્યું કે – “માતાનું ઉગ્ર સ્વરૂપ દુષ્ટો માટે છે, તે ભક્તો પર ખૂબ જ દયાળુ છે.”